Door Wim Schepens
Enkele jaren geleden waren wij met vakantie in de Dordogne. Mooi huisje, mooie natuur, goede wijn, pittige kaas. Tot zo ver alles goed. Je wilt immers your piece of authenticity met zo’n vakantie op het Franse platteland. En het werd allemaal nog gezelliger toen een collega van ons, net als wij ook werkzaam bij de VPRO, die een vakantiehuis had op nog geen vijf kilometer afstand ons bij haar thuis uitnodigde voor zo’n heerlijke zomerse lunch, compleet met kruidenboter en stokbrood in rieten manden. Plus, á la campagne, dat kon haast niet.
Op een onbewaakt moment zei onze collega: “Naast me woont boer Jacques. Zo ’n geweldige man. Leeft nog helemaal met de natuur, is één met de omgeving. Hij is vandaag jarig. Ik heb een taart voor hem gebakken. Zullen we hem gaan feliciteren?” Zo gezegd zo gedaan. Even later zaten we gedrieën mét taart in een stikdonkere boerderij waar de tandeloze boer Jacques verbaasd over zoveel reuring voor zijn verjaardag, mompelend voor zich uit keek.
“Toerisme is als een chemische reactie met een geweldige uitwerking: je hoeft maar een snufje zout of een klein drupje zeep bij je Sauvignon Blanc te gooien en het is niet meer te zuipen.”
En het werd nog gekker. Opeens ging de deur open. Een vrouw in lange jurk en zwierige zomerhoed op het hoofd stond voor ons. Met een grote taart in haar handen zei ze vrolijk: bonne anniversaire Jacques! De oude Jacques murmelde iets onverstaanbaars terug. “Hé hallooo” , riep onze collega van de VPRO uit, “wat goed je te zien!” Ze wendde zich weer tot ons: “Dat is X, ze woont een kilometer verderop, jullie kennen haar wel, columniste bij de Volkskrant”.
Daar zaten we dan authentiek te wezen op het Franse platteland. Drie programmamakers van de VPRO en een Volkskrant columniste, rondom twee taarten verenigd in het stikdonkere hol van Jacques de authentieke boer.
Toerisme is als een chemische reactie met een geweldige uitwerking: je hoeft maar een snufje zout of een klein drupje zeep bij je Sauvignon Blanc te gooien en het is niet meer te zuipen. Een klein beetje is al voldoende om de boel hartgrondig te verpesten
Vakantie en toerisme, het zijn lastige dingen. Overal waar de toerist neerstrijkt raakt de omgeving besmet. Als je als toerist ergens naartoe gaat verandert dat die omgeving. Zelfs al sta je boven op de Mount Everest, mét jou op de top is het een andere Mount Everest dan die ruige eenzame berg zonder bezoekers. En net zoals de Mount Everest met zijn rijen beklimmers die wachten tot ze de top mogen betreden niets meer te maken heeft met het origineel van een berg, zo heeft Venetië niets meer te maken met de Dogen, Terschelling niets met Sil de Strandjutter en Albufeira niets meer met zilveren zandstranden en idyllische baaien, maar alles met seks, drugs en drank van de duizenden jongeren die de plaats jaarlijks in beslag nemen.
“Ik hoorde laatst van boeren in Twente en de Achterhoek dat Randstedelingen bij ze hadden geklaagd. Of ze in het weekend konden ophouden met maaien en dorsen, want ze hadden hun weekendhuis op het platteland immers voor de rust gekocht. De lokale bevolking dient zich zelfs aan te passen aan de toerist, ja zich zelfs aan hem ondergeschikt te maken.”
Als een horde sprinkhanen strijkt de toerist neer, vreet het land kaal en gaat weer verder, de lokale bevolking in verwarring en verbazing achterlatend. Vraag dat maar aan de bewoners van het Amsterdamse Wallen district. De toeristen hebben een normaal leven voor de bewoners van de Rosse buurt bijna onmogelijk gemaakt.
En vaak gaat het nog verder. Ik hoorde laatst van boeren in Twente en de Achterhoek dat Randstedelingen bij ze hadden geklaagd. Of ze in het weekend konden ophouden met maaien en dorsen, want ze hadden hun weekendhuis op het platteland immers voor de rust gekocht. De lokale bevolking dient zich zelfs aan te passen aan de toerist, ja zich zelfs aan hem ondergeschikt te maken.
Het is duidelijk, toerisme verstoort niet alleen het leven ter plekke, het verstoort daarnaast ook het land en het milieu. Sjerpa’s hebben er zo ongeveer een dagtaak aan om het afval van de Mount Everest op te ruimen, en ook op de hellingen van de Mont Blanc is het een vieze boel.
En er is ook blijvende, niet meer te herstellen schade in het landschap. De Belgische kust is verworden tot een stenen zee van hotels en huisjes, en in Nederland overwoekeren de huisjesparken als hardnekkige schimmels de kusten en de randen van natuurgebieden. De verroompottisering van Nederland is in volle gang.
Wat zoekt een mens toch op vakantie, vraag je je wel eens af. Is het rust, authenticiteit, ontspanning of juist inspanning? Het kan allemaal. Feit blijft dat ik al deze zaken ook thuis kan vinden. Misschien is het zelfs méér ontspannend om gezellig thuis in de achtertuin, nippend aan een kopje thee naar de hippende roodborstjes te kijken dan om naar Tanzania te vliegen om daar de Kilimanjaro te beklimmen. Net zo min als ik meer authenticiteit opsnoof in het huis van boer Jacques in de Dordogne dan in een Chinees restaurant in Orvelte.
Blijft de vraag of vakantie ook op een duurzame manier mogelijk is. Of beter gezegd, zijn er vakanties mogelijk die net zo duurzaam of duurzamer zijn dan een vakantie in je achtertuin of op je balkon?
Nee dus. Net zoals het, geheel volgens de uitgangspunten van Just Enough, onmogelijk is om economische groei na te streven én tegelijkertijd de duurzaamheid te vergroten, zo is het ook onmogelijk om een (reis)vakantie te boeken die even duurzaam of duurzamer is dan een vakantie op Balkonia. Als we eerlijk zijn, zullen we dat moeten erkennen. Een inconvenient truth,zou Al Gore zeggen. Laat u niets wijsmaken door hippe touroperators of spirituele duurzame reisorganisaties die het tegendeel beweren. Duurzamer dan de all inclusives van cruiseschepen of Corendon, dat wil ik nog wel geloven, maar dat elke vorm van toerisme op de een of andere manier schade aanricht aan ons milieu valt moeilijk te ontkennen.
Wat een treurigstemmend stukje zult u denken. En daarin heeft u volkomen gelijk! Het is wat het is, een ongemakkelijke waarheid!
Rest mij nog om u voor de komende zomer een fijne vakantie toe te wensen.
