Redden bonen onze samenleving?
Umberto Eco verwees naar de boon als de redder van de Westerse Beschaving in de middeleeuwen. Tuinbonen speelden een cruciale rol in het herstellen van de gezondheid van de bevolking tijdens de vroege middeleeuwen, door hen te voorzien van de broodnodige voedingsstoffen. Hiermee werd een einde gemaakt aan de verwoestende gezondheidscrisis van ziektes zoals tuberculose en de pest, die vooral de armste bevolkingsgroepen hard troffen. Dit zette me aan het denken: ook vandaag de dag staan we voor grote uitdagingen, zoals het verlies aan biodiversiteit, klimaatverandering en de opmars van welvaartsziekten. De oplossing ligt voor een groot deel in de verschuiving van dierlijke naar plantaardige eiwitten. Net als toen, zouden peulvruchten nu opnieuw een sleutelrol kunnen spelen in het aanpakken van deze crises.
Peulvruchten zijn de toekomst van ons bord
Zowel de Europese Unie als de Nationale Eiwitstrategie zetten stevig in op het vergroten van de productie en consumptie van plantaardige eiwitten. Een onderdeel van deze strategie is de Bean Deal, waarin diverse partijen uit de voedselketen en de overheid samenwerken om dit doel te bereiken. Vanaf dit jaar wordt er zelfs jaarlijks de #beanmeal-campagne georganiseerd, bedoeld om ons te stimuleren vaker peulvruchten op tafel te zetten. Dat is niet zonder reden. Nederlanders eten namelijk gemiddeld maar de helft van de hoeveelheid die het Voedingscentrum wekelijks aanbeveelt. Er is dus nog veel werk te verzetten om peulvruchten een steviger plaats op het Nederlandse bord te geven. Wij Nederlanders staan niet open voor het minderen van zuivel- en vleesconsumptie. Daarnaast is het imago van peulvruchten van oudsher niet positief. Bonen werden en worden nog steeds geassocieerd met armoede, terwijl vlees juist symbool staat voor rijkdom. En dat is jammer want peulvruchten zijn wel degelijk de toekomst van ons bord. Het is dus tijd voor een herwaardering van peulvruchten en bonen. Ik zet de voordelen op een rijtje:
Peulvruchten zijn gezond: Peulvruchten zoals kikkererwten, linzen, bonen en erwten zijn ontzettend gezond. Ze dienen niet alleen als uitstekende bronnen van eiwitten, maar ook van ijzer en vitamine B1, waardoor ze perfect zijn als vleesvervanger. Deze voedingsstoffen zijn essentieel voor spieropbouw, een sterk immuunsysteem en het bevorderen van een goede stofwisseling. Daarnaast dragen peulvruchten bij aan het verlagen van het LDL-cholesterol, wat gunstig is voor de bloedvaten. Bovendien zijn ze vaak rijk aan vezels, wat zowel de spijsvertering ondersteunt als bijdraagt aan een lager cholesterolgehalte.
Peulvruchten zijn budgetvriendelijk: Peulvruchten zijn niet alleen gezond en voedzaam, maar ook zeer betaalbaar. Ze hebben aanzienlijk lagere productiekosten dan vlees, omdat ze eenvoudig te telen zijn en vaak lokaal worden geproduceerd. Hierdoor zijn de transportkosten lager. Bovendien kunnen peulvruchten gedroogd worden, waardoor ze langdurig bewaard kunnen worden zonder dat de kwaliteit achteruitgaat. In vergelijking met vlees zijn peulvruchten dus veel voordeliger, of je ze nu gedroogd, in blik of ingevroren koopt.
Peulvruchten zijn duurzaam: De productie van peulvruchten is aanzienlijk duurzamer dan die van vlees. De teelt ervan stoot minder broeikasgassen uit, vereist minder water, energie en land, en gaat gepaard met weinig afval. Daarnaast zijn peulvruchten bijzonder efficiënt in het omzetten van zonne-energie naar eiwitten, terwijl dieren veel meer voer nodig hebben om een kleinere hoeveelheid vleesproteïne te leveren. Ook trekken peulvruchten bestuivers aan, wat bijdraagt aan de hoeveelheid en diversiteit van insecten in de omgeving.
Peulvruchten zijn lekker: De oudere generaties herinneren zich misschien nog de bekende uitspraak “Ik bid nie veur brune bonen” uit het boek Bartje. Helaas hebben peulvruchten nog steeds te kampen met een wat minder smakelijk imago. Voor sommigen roepen bonen associaties op met eenvoudig, goedkoop voedsel of met winderigheid. Bovendien zijn veel mensen niet goed bekend met de bereiding van peulvruchten, wat kan leiden tot een gebrek aan waardering. Toch zijn deze veelzijdige peulvruchten voor iedereen smakelijk te maken, of het nu in de vorm van hummus, chili of soep is.
Peulvruchten zijn goed voor de Nederlandse landbouw: Peulvruchten zijn niet alleen goed voor ons maar biedt ook kansen voor de landbouw. Ook al worden ze op dit moment maar beperkt verbouwd, de Nederlands bodem is zeer geschikt voor peulvruchten. Zowel ons klimaat als onze grond zijn perfect voor het telen van verschillende soorten peulvruchten, zoals bonen, erwten en lupine. Daarnaast zijn peulvruchten van nature stikstofbindende gewassen, wat betekent dat ze de bodem kunnen verrijken met stikstof. Dit is weer gunstig voor de vruchtbaarheid van het land.
Kortom, peulvruchten bieden een betaalbaar en gezond alternatief voor dierlijke eiwitten, met behoud van voedingswaarde en smaak.
Tips voor meer bonen op het menu
Als je na het lezen van dit pleidooi geïnspireerd bent om meer peulvruchten aan je menu toe te voegen, maar nog wat inspiratie nodig hebt, dan zijn er gelukkig volop mogelijkheden om een smakelijke bonenmaaltijd op tafel te zetten. Op het internet vind je talloze websites met heerlijke recepten. Favorieten in ons gezin zijn bijvoorbeeld deze Noord-Afrikaanse stoofpot, enchiladas en zelfgemaakte humus. Ook kun je gehakt eenvoudig vervangen door een blikje linzen in je rode pastasaus, en kikkererwten voegen een heerlijke smaak toe aan vrijwel elke salade.
Als je gedroogde peulvruchten wilt bereiden, maar niet precies weet hoe, zijn er op deze website tal van tips te vinden over de juiste bereidingstijden en manieren om ongemakken zoals buikpijn en winderigheid te voorkomen. Voor de echte bonenliefhebbers zijn er zelfs kookboeken volledig gewijd aan peulvruchten, zoals Briljante Bonen van Bloeme Burema of Bonen! van, heel toepasselijk, Joke Boon.
Wil je meer te weten komen over de rol die bonen door de geschiedenis heen hebben gespeeld, dan is het boek De wereldgeschiedenis in twaalf bonen van Joël Broekaert een aanrader. Ook de bonencolleges van historica en eigenaar van Grunnegs Toentje, Sanne Meijer, zijn zeker de moeite waard om te bezoeken als je meer wilt leren over deze veelzijdige peulvruchten.
Bronnen
https://beandeal.nl
https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/peulvruchten.aspx
https://www.mlds.nl/hoe-gezond-is-jouw-buik/artikelen/nederlanders-eten-nog-steeds-te-weinig-vezels/
https://www.groenpact.nl/groen-in-actie/grote-kansen-voor-peulvruchten-in-nederlandse-akkerbouw
Broekaert., J. (2023). De wereldgeschiedenis in twaalf bonen. Uitgeverij Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen.
