Dit artikel is geschreven door Mareike Brühl van onze samenwerkingspartner Fork Ranger. Fork Ranger helpt consumenten met het maken van duurzame voedselkeuzes. Dat moet volgens hun leuker en makkelijker worden! Daarom maakten ze het boek ‘Ons Eten als weg uit de Klimaatcrisis’, een Seizoenskalender en de gratis Fork Ranger app.

‘Maar vis is toch ook gewoon vlees?’ Als we duurzamer willen eten, gaat het vaak over minder vlees eten, maar hoe scoort vis eigenlijk? In de Fork Ranger app gaat het namelijk een stuk meer over vlees dan over vis.

‘Vrijdag Visdag’ zegt de meesten van ons misschien nog wel wat. Dit komt nog vanuit oude tradities uit het katholieke geloof waarin op vrijdagen geen vlees gegeten mocht worden. En omdat er toch gewerkt moest worden, aten mensen vis. Je kunt zelf al een rekensommetje maken: als we 1 keer per week vis eten en verder vooral vlees, is dat dus niet zo veel.

In Nederland eten we weinig vis
In Nederland eten we gemiddeld zelfs maar 15g vis per dag, tegenover 87g vlees per dag. Als we kijken naar hoeveel vis er in Europese landen wordt gegeten dan liggen we ongeveer in het midden (al rapporteren zij een hogere dagelijkse hoeveelheid voor Nederland). Omdat de cijfers van Wat Eet Nederland lager liggen dan de aanbevolen hoeveelheid in een duurzaam voedingspatroon, krijgt het bij ons minder aandacht dan het eten van vlees. We eten namelijk wel meer vlees dan aanbevolen. Volgens de EAT-Lancet studie, waarin een groep wetenschappers onderzocht hoe we 10 miljard mensen te eten kunnen geven op een duurzame en gezonde manier, kwamen zij uit op een duurzame hoeveelheid van 28g vis per dag. Dat is ongeveer 1,5 visfilet per week.

Vis heeft een kleinere klimaatimpact dan vlees
Moeten we dan meer vis gaan eten? Daarvoor moeten we kijken naar de klimaatimpact van vis en andere zaken, zoals overbevissing.

Net als bij vlees, maakt het heel erg uit naar wat voor vis je kijkt. Er zijn grote verschillen in de klimaatimpact. Maar nog steeds heeft de vis met de hoogste klimaatimpact, een kleinere impact dan rundvlees. Ook hebben de meeste soorten vis een kleinere impact dan kip. Schelpdieren zoals mosselen en zeewier hebben de laagste klimaatimpact van al ons eten uit de zee.

Waarom de plek in de voedselketen uitmaakt
Misschien vraag je je af: “Kan ik dan met een gerust hart zalm en tonijn eten? De impact is toch vergelijkbaar met kip?”

Je zou niet de enige met deze vraag zijn, want zalm en tonijn zijn de meest populaire vissen om te eten in de Europese Unie. De meeste kleine vissen die lager in de voedselpyramide staan, worden gevangen als voer voor grotere vissen die we kweken, zoals zalm. Maar 10 tot 20% van de kleine vissen eten we direct op.

Maar als je 1 kg kleinere vissen zoals ansjovis en haring als vissenvoer gebruikt, kan je niet 1 kg tonijn of zalm ‘produceren’. Dus als je tonijn en zalm eet, eet je indirect veel meer kg kleinere vissen. Daarom is het duurzamer om de kleinere vissen direct te eten, als je de totale hoeveelheid vis die je eet gelijk houdt.

Een bijkomend ‘probleem’ bij de grotere vissen zoals tonijn en zalm is dat ze aan de top van de voedselketen staan. Ze hebben dus een belangrijke rol, maar ze zijn ook extra kwetsbaar. Wanneer deze roofdieren aan de top overbevist raken, kan het hele ecosysteem uit balans raken.

Is gekweekte vis een goed alternatief voor wilde vis?
De afgelopen jaren is bijna alle toename in wereldwijde visconsumptie opgevangen door vis te gaan kweken. Bijna de helft van alle vis is tegenwoordig gekweekt. Eigenlijk gebeurde hetzelfde als met vlees: toen het teveel moeite kostte om te jagen, zijn we overgestapt op dieren houden. Hierdoor heb je wellicht niet direct het probleem van overbevissing, maar is het ook echt duurzaam?

Als je alleen kijkt naar de CO2-footprint, heeft wilde vis vaak een hogere uitstoot dan zijn soortgenoot die gekweekt is. Bij wilde vis is de uitstoot hoger doordat er ook veel brandstof nodig is om de zee op te gaan. Bij gekweekte vis is er bijna geen brandstof nodig voor de vangst, maar is het voer het grootste aandeel van de uitstoot. Hoe zit dat precies?

Voor gekweekte vis is meer nodig dan alleen een net in de zee. Gekweekte vis moeten we net als andere boerderijdieren voeren. Laten we bijvoorbeeld eens kijken naar een gekweekt zalmfilet. Voor een deel voeren we de zalm met wild gevangen vis. Indirect kan dus nog steeds tot overbevissing leiden. Daarnaast krijg een kweekzalm ook soja, mais en ander plantaardig voer, maar daarvoor is ook land nodig. Dus net als met vlees is er uiteindelijk meer voer – dat we ook direct hadden kunnen eten – nodig om 1 zalmfilet te kweken. Dit zorgt er dus voor dat we nog meer land nodig hebben voor ons eten.

En omdat we zoveel vis op een kleine oppervlakte kweken, kunnen er gemakkelijker ziektes ontstaan. De vis wordt dan met antibiotica en andere chemicaliën behandeld. Maar dit stopt niet bij het net en ‘lekt’ dus de oceaan in. Vandaar dat sommige bedrijven daarom zelfs vis in grote basis op land willen gaan kweken.

De klimaattoppers: zeewier en mosselen (en andere tweekleppigen)
Hoe veel we de visproductie ook optimaliseren, kan nog steeds niks op tegen de lage impact van zeewier en mosselen. Mosselen hebben als bijkomend voordeel dat ze water zuiveren. En zeewier is een fantastische groente waar geen land en kunstmest voor nodig zijn om deze te laten groeien.

Hoe je duurzaam voedsel uit de zee kan eten
We hebben het dus bij Fork Ranger weinig over vis omdat we al relatief weinig vis eten, en we er ook niet perse meer van zouden moeten eten. Er zijn nog steeds goede redenen om onze consumptie stabiel te houden, ook al zitten we onder het duurzame ‘limiet’. Hoewel gekweekte vis een antwoord leek te zijn voor een paar grote problemen zoals overbevissing en bijvangst, zijn er nieuwe issues zoals extra land dat nodig is voor het voer en antibiotica en andere chemicaliën die de zee in ‘lekken’.

Kortom, net als met vlees, eet vis en schelpdieren met mate, in duurzame hoeveelheden.
De beste tips om verantwoord voedsel uit de zee te eten:

• Kies vooral kleinere vissen, zoals haring, makreel
• Of ga voor groente uit de zee: zeewier is de duurzaamste optie!
• Kies liever gekweekte vis dan wilde vis (al is die ook zeker niet perfect)
• Check de VisWijzer van Goodfish (niet gesponsored ;)) als je een keer iets speciaals wilt en meer wilt weten over hoe duurzaam deze vis is