Elena Cavagnaro

Negentien dorpen in Alpengebied profileren zich gezamenlijk met een milieuvriendelijk vakantie-aanbod. Treinreizigers worden in deze ‘Parels van de Alpen’ warm onthaald; ook voor alle uitstapjes tijdens het verblijf is openbaar vervoer voorhanden. Elena Cavagnaro ging op verkenning en doet voor Just Enough verslag van de geneugten van ‘Sanfte Mobilität’.

Op vakantie gaan lijkt een verworven recht. Maar het gaat nogal eens gepaard met negatieve gevolgen voor de natuurlijke omgeving. De lokale bevolking op de plek van bestemming ervaart te vaak wel de lasten, maar niet de lusten. Kan dat niet anders? Natuurlijk! – om me maar eens dubbelzinnig uit de drukken. Al is het wel zaak om niet iedereen op z’n blauwe ogen te geloven. Nog onlangs zag ik in een landelijke kwaliteitskrant een dubbele-pagina-grote advertentie voor een ‘duurzaam’ weekje naar verre bestemmingen. Over de negatieve gevolgen van het vliegen of het rondreizen in een jeep werd amper gerept, terwijl transport de grootse veroorzaker van broeikasgassen is – ook in toerisme.

Het kan ook anders. Kijk maar naar de Alpine Parels, de ‘Parels van de Alpen’. De organisatie is opgericht in 2006, op initiatief van het Oostenrijkse ministerie van Landbouw, Bosbouw, Milieu en Waterbeheer mede dankzij financiering door de Europese Unie. Het idee: creëer innovatief toeristisch aanbod. Het geheim: ‘Sanfte Mobilität’, mobiliteit met oog voor mens en milieu.

Zeventien dorpen in de transnationale organisatie ‘Parels van de Alpen’ hebben deze werkwijze omarmd. Je vindt ze zowel in Oostenrijk als in Italië, Slovenië, Zwitserland en Duitsland. Tussen 2007 tot 2016 zijn er nieuwe leden bijgekomen, wat het aantal ‘parels’ op 19 brengt.

Treinen naar de parel

Mark (mijn man) en ik brachten enkele jaren geleden een bezoek aan Werfenweng, een Oostenrijks stadje aan de voet van de Salzburger Schieferalpen. Hier ligt de bakermat van de Alpine Parels. In die tijd maakten we veel bergwandelingen; we combineerden een huttentocht met een bezoek aan steden. Omdat de Treinreiswinkel een reis aanbood naar Werfenweng, was ik meteen geboeid door het ‘Parel-concept’.

Zoals op veel andere locaties in de Alpen heeft de lokale bevolking van Werfenweng, die traditioneel een karige boterham verdiende in de agrarische sector, in de loop der tijd de toerisme als belangrijkste inkomstenbron ontdekt. Het begon met wintertoerisme, en dat bracht het stadje veel voorspoed.

“De eigenaar had gezegd dat het maar 15 minuten van het trienstation was maar dan bleek hij gerekend te hebben met autobezitters, ondanks onze vraag naar hoe ver het lopen was.“

Ervaringsdeskundige
Maar in de jaren negentig begon het tij te keren. De skiërs en langlaufers weken uit naar andere wintersportlocaties, waarvan er enkele veel attractiever waren dan Werfenweng. Toeristenaantallen begonnen te dalen en het stadje vreesde voor haar toekomst. De toenmalige burgermeester zag in het opkomende ecotoerisme een kans en besloot het stadje te promoten als een plek voor een autovrije vakantie. Mark en ik waren nieuwsgierig. Als autoloos paar hadden we vaak ov-vakanties gevierd en daarmee ook de nadelen ervan ondervonden. We waren meerdere malen gestrand op stations want de trein was vertraagd, de laatste bus vertrokken, en er was geen taxi te bekennen; Über bestond nog niet. Een keer moesten we een paar uur lopen naar ons hotelletje. De eigenaar had gezegd dat het maar 15 minuten van het trienstation was maar dan bleek hij gerekend te hebben met autobezitters, ondanks onze vraag naar hoe ver het lopen was. Ook Google Maps moest nog worden uitgevonden. We waren dus als ervaringsdeskundigen nieuwsgierig hoe een dorp de zaken zo kon organiseren dat autovrije vakantiegasten er zorgeloos zouden kunnen genieten.

Hoe was het?

We kwamen in de vroege avond met gepaste vertraging aan op het treinstation van Bischofshofen. Daar werden we door een taxi opgewacht die ons en onze rugzakken naar het Ferienhaus Höchhäusl bracht, ons hotelletje op enkele minuten lopen van Werfenweng. De ochtend daarna meldden we ons aan bij het toeristen informatiecentrum. Op vertoon van onze treinkaartjes kregen we een pas. Deze pas gaf ons verschillende voordelen: twee keer een georganiseerde excursie met de bus; een keer het gebruik van een elektrische auto; een keer een elektrische scooter. En klap op de vuurpijl: gratis taxivervoer van en naar restaurants in de buurt. Als we vier keer bij een aangesloten restaurant zouden eten, mochten we een cadeautje ophalen bij het Toeristen Informatiecentrum.
De kosten voor de taxi die ons van het station ophaalde en ons aan het einde van onze vakantie terugbracht, vielen ook onder de voordelen van dit pas. Autobezitters konden vergelijkbare voordelen krijgen, maar dan moesten ze wel de sleutels van hun auto inleveren bij het informatiecentrum!

We hebben volop gebruik gemaakt van de mogelijkheden van onze pas. Met de bus reisden we naar de Eisriesenwelt (de grootste ijsgrot van de wereld volgens https://www.werfenweng.eu/urlaub/ausflugsziele/eisriesenwelt-werfen/) en naar Salzburg. De elektrische auto gebruikten we voor een bezoek aan het dorpje Sint Johan en de Liechtensteinklamm (https://www.liechtensteinklamm.info). De auto wordt opgeladen door zonnepanelen bij de parkeerplaats. En we lieten ons een paar maal als hooggeëerde gasten naar restaurants rijden in de regio Werfenweng.

Gastenvervoer
Omdat ik bij een hogere hotelschool werk, vond ik het idee van gratis taxivervoer voor gasten bijzonder interessant. In restaurants verdient men op dranken meer dan op het eten zelf. Als gasten met een eigen auto komen, dan moet tenminste de ‘Bob’ van het gezelschap niet drinken. Dus het idee van taxi’s ‘makes perfect business sense’. Toen we voor het eerst zo een taxi namen, viel mij nog iets op. De taxi bracht ons bij een voormalige boerderij een kilometer of acht buiten Werfenweng. De weg slingerde tussen een prachtig landschap. Het was smal en steil, zoals vaak bij bergwegen. Ik zou het niet prettig hebben gevonden om er zelf te rijden. En ik dacht: hoe veel toeristen zouden het er voor over hebben om buiten Werfenweng te gaan eten zonder zo’n taxi-service? Het vervoersaanbod draagt dus niet alleen bij aan de financiële winstgevendheid van de aangesloten restaurants maar ook aan de sociale inclusiviteit van de berggemeenschap rondom het stadje. De lokale bevolking kon daadwerkelijk profiteren van de toeristen die in Werfenweng verbleven.

Financiën
De vraag is hoe ze er in slagen dit alles te bekostigen. In het begin kon Werfenweng genieten van een subsidie van de Europese Unie. De EU vond het idee van een autovrije vakantie zeer interessant in de transitie naar een duurzamer levensstijl. De startsubsidie verschafte de mogelijkheid om de elektrische auto’s en scooters aan te schaffen, de taxidienst op te zetten, en de zonnepanelen te installeren. Het idee werd succesvol en de mond-tot-mond reclame werkte zo effectief dat Wervenfeng het grootste gedeelte van wat vroeger zijn marketingbudget was nu benut om het systeem in stand te houden. De free publicity wordt ondersteund door het adembenemende landschap van de Alpen, de vrijheid die men geniet zonder auto, en slimme marketingactiviteiten zoals het uitgeven van een boek met de signature recipes van de restaurants in de regio Werfenweng. Een exemplaar van dit keukenboek kregen mijn man en ik aan het einde van ons verblijf bij het toeristen informatiecentrum cadeau, want we hadden gegeten in verschillende restaurants. De recepten in het boek laten de mooie herinneringen aan onze vakantie herleven. Daarom koken we ze nog steeds en praten we daarover, met vrienden thuis en met vrienden op het web. Zoals in dit blog.

Dr. Elena Cavagnaro (Rome, 1963) is professor Sustainability in Hopitality & Tourism bij NHL Stenden.

Voor meer informatie over de Alpine Pearls: https://www.alpine-pearls.com/en/about-us/alpine-pearls/

Voor meer informatie over Werfenweng: https://www.alpine-pearls.com/en/holiday-destinations/austria/werfenweng/