Waarom je gerust een plantaardige burger kunt eten, ook die van Soja

Dit artikel is geschreven door Mareike Brühl van onze samenwerkingspartner Fork Ranger. Fork Ranger helpt consumenten met het maken van duurzame voedselkeuzes. Dat moet volgens hun leuker en makkelijker worden! Daarom maakten ze het boek ‘Ons Eten als weg uit de Klimaatcrisis’, een Seizoenskalender en de gratis Fork Ranger app. Luister ook onze podcast-aflevering met Frank Holleman via Spotify, Apple of onze eigen website (aflevering 18).

Één van de dingen waar we ons zorgen om maken als we het hebben over subtropisch genieten, is ontbossing! Of het ons geliefde kopje koffie of de cacoa voor een warme chocolademelk betreft: we willen vermijden dat we bijdragen aan het kappen van nog meer oerbossen.

Sojaburgers, tofu en sojayoghurt
Als je met mensen praat over meer plantaardig eten, is er ook nog één ding dat vaak opkomt: ‘maar voor jouw plantaardige burger is toch ook soja nodig?’. Dit wordt vaak zo neergezet alsof men wil zeggen: hamburger of sojaburger, beide zorgen voor ontbossing, dus het maakt niet uit wat ik eet. Maar is dat ook echt zo? En dit gaat niet alleen op voor vlees maar ook voor zuivel, want ook daar zijn steeds meer plantaardige alternatieven waarvan ook een flink aantal uit soja bestaan.

Soja bevat veel eiwit en heeft een neutrale smaak
Maar eerst nog even waarom soja zo populair is voor plantaardige vlees- en zuivelvervangers. McKinsey heeft een mooie vergelijking gemaakt, waaruit duidelijk blijkt dat er meerdere redenen zijn: soja-eiwit heeft de laagste productiekosten, wordt al heel veel verbouwd en heeft een neutrale smaak (en bijv. niet een boonachtige smaak die gemaskeerd moet worden).

Soja is een belangrijke drijfveer voor ontbossing
De meerderheid (60%) van alle ontbossing komt door deze drie producten: rundvlees, palmolie en soja. Maar wat is precies de rol van soja? Our World in Data heeft een uitstekend antwoord op deze vraag geschreven. In de Fork Ranger blog vind je een samenvatting.

In 2006 zijn er maatregelen genomen om te zorgen dat er voor soja geen ontbossing in de Amazone plaatsvindt. Ook al is de ontbossing in de Amazone door soja nu bijna nihil, toch kan het verschoven zijn naar andere gebieden, waar ook weer bos wordt gekapt. Daarnaast kan het dat de productie is verschoven naar gebieden waar geen bos voor wordt gekapt (goed nieuws!), maar dat er in plaats daarvan bos wordt gekapt voor andere doeleinden: meer graslanden voor rundvlees.

deforestation causes NL 1

Maar 7% van de soja is voor directe consumptie
Ook al is soja dus nog steeds een drijfveer van ontbossing, toch is dat niet zo omdat er heel veel mensen zijn die plantaardige burgers eten. Eigenlijk meer het tegenovergestelde. Omdat er heel veel mensen zijn die geen plantaardige burgers eten, maar vleesburgers, wordt het merendeel van de soja verbouwd voor veevoer. Hieronder kan je de verdeling zien. Maar een kleine 7% van de sojaproductie wordt tofu, tempeh, sojayoghurt of een plantaardige burger gebruikt.

soy feed NL

Een ander argument dat hiermee samenhangt en dat vaak naar voren wordt gebracht, is dat soja voor veevoer een bijproduct is. Als je met een technische bril naar het productieproces kijkt, klopt dat. De schillen van de sojabonen worden verwijderd en ze worden geplet. Hierdoor heb je 20% sojaolie hebt en 80% schillen en restjes. De schillen en restjes worden verwerkt tot een soort sojabonencake die aan dieren worden gevoerd. Maar gezien de enorme vraag naar veevoer, is het te simpel om te zeggen dat de schillen en restjes het ‘bijproduct’ zijn van sojaolie. Om de sojaproductie in de wereld te verminderen, moeten we daarom minder vlees eten.

Landgebruik geeft ons een tastbaar inzicht
Nu we het zo hebben over deze globale verhouding, voelt het allemaal ver weg. Laten we het eens praktisch maken. We hebben geleerd dat tofu en andere sojaproducten maar een klein deel van totale sojaproductie uitmaken. Dus hoe zit het dan met de impact?

In de Fork Ranger blog over soja, keken we naar de CO2 impact, maar soms is het tastbaarder om naar het landgebruik ervan te kijken. Vooral als we ons zorgen maken om ontbossing. Ontbossing vindt immers vooral plaats omdat we steeds meer land nodig hebben voor veeteelt.

Stel je eet elke week 2 hamburgers (rundvlees) of je eet elke dag 150ml sojayoghurt. Kun je dan zeggen dat het niet uitmaakt, zoals we ons in de introductie afvroegen? Met de Our World in Data cijfers kwamen we voor de hamburger per jaar op 1336 m2 landgebruik terwijl er voor de sojayoghurt maar 55m2 nodig is. Dat is bijna 25x zoveel land! Stel dat allebei evenveel kans op ontbossing hebben, dan is het dus veel beter om soja te eten dan vlees.

Zoals bijna altijd, heeft een plantaardig product een veel kleinere impact dan vlees. Dit is ook zo voor soja. En dan hebben we nog niet eens meegenomen dat de meeste soja niet eens uit ontboste gebieden komt maar van gecertificeerde boerderijen in Europa en Canada. Dus of je nu kijkt waar soja voor wordt gebruikt of wat de impact van sojaproducten is, de conclusie blijft hetzelfde: sojaproducten eten als vervanging voor vlees en zuivel is een grote winst voor het klimaat.

Beter voor het klimaat, maar is een sojaburger ook gezond?
De afgelopen tijd zijn plantaardige burgers ook in het nieuws geweest vanwege hun impact op de gezondheid. De kritiek: ze zijn ultra-processed. Dat zijn trouwens veel vleesproducten ook. Toch bleek uit een recente studie dat niet alle ultra-processed voedingsmiddelen dezelfde effecten op je gezondheid hebben. Hogere consumptie van frisdranken met toegevoegde suikers (zowel natuurlijke als niet natuurlijke suikers) en dierlijke producten werd geassocieerd met een hoger risico op kanker en hart-en-vaatziekten. Plantaardige vervangers en graanproducten werden hier niet mee geassocieerd. Het heeft dus meer zin een keer een blikje frisdrank over te slaan dan een plantaardige burger.

Kortom, je kunt gerust een sojaburger eten
Ook al is soja nog steeds één van de gewassen die ontbossing veroorzaakt, toch komt dit voornamelijk omdat het als veevoer wordt gebruikt. Daarbovenop komt dat veel soja voor menselijke consumptie niet uit ontboste gebieden komt. Het is dus zeker beter om een sojaburger te eten in plaats van een hamburger!

Deel dit artikel:

Facebook
Twitter
LinkedIn